Karbonhidrat sayımı ; ana ve ara öğünlerde alınan karbonhidrat miktarının hesaplamasına dayalı bir öğün planlama yöntemidir (1,2,4). Öğün öncesi kan şekeri düzeyine ve öğünde alınacak karbonhidrat miktarına göre insülin dozunun belirler, glisemik kontrol ve besin seçiminde çeşitlilik sağlar. İstenmeyen ağırlık artışı, hipoglisemi riskinin artması, kayıt tutma zorunluluğu karbonhidrat sayımının dezavantajlarıdır (2,4). Karbonhidrat sayımı, tip1 ve tip 2 diyabetliler, gestasyonel diyabet tanısı almış kadınlar, diyabet riski olanlar ve reaktif hipoglisemili bireyler için uygundur (1,3). Karbonhidrat sayımı 3 aşamalıdır (5). Birinci basamakta 1-4 hafta aralıkla 30-90 dakika, ikinci ve üçüncü basamakta her biri 1-2 hafta aralıkla 30-60 dakika görüşme yapılır (2,3). Birinci Basamak Alınacak karbonhidrat miktarını sayma becerisinin kazandırıldığı aşamadır. Diyabetli bireye karbonhidrat içeren besinler öğretilir. Bu aşamanın sonunda bireye en az 3 günlük “Besin Tüketim Kayıt Formu” verilir. Her öğün için; öğün saati, tüketilen yiyeceklerin adı, tüketilen miktarı, hesaplanan karbonhidrat miktarı, açlık ve tokluk kan şekeri değerleri, insülin dozu ve fiziksel aktivite durumunu yazması istenir (2,3). İkinci Basamak Bu aşamada kan şekeri, insülin tedavisi, alınan karbonhidrat miktarı ve fiziksel aktivite durumu arasındaki ilişkinin anlaşılmasına odaklanılır. Besin etiketi okuma, mutfak tartısı kullanma, ev dışında beslenme durumlarında öğün planlayabilme, karbonhidrat alımındaki artma veya azalmaya bağlı olarak insülin doz ayarlamalarıyla ilgili pratik bilgilerin anlatıldığı aşamadır. Bu basamakta diyabetli bireye, karbonhidratlar dışında yağ, protein, posa ve sukrozun kan şekeri üzerine etkisi de anlatılır (2,3). Üçüncü Basamak Bu basamakta diyabetli birey, öğün öncesi kan şekeri düzeyine ve öğünde alacağı karbonhidrat miktarına göre insülin dozu hesaplamayı öğrenir. Yoğun insülin tedavisi ve insülin pompa tedavisi alan bireylerin öğrenmesi gereken bir düzeydir (2,3).
SONUÇ
1-4 hafta aralıkla 30-90 dakika görüşmelerin yapıldığı birinci basamakta alınacak karbonhidrat miktarını sayma becerisinin kazandırılır. 1-2 hafta aralıkla 30-60 dakika görüşme yapılan ikinci ve üçüncü basamaklarda insülin dozunu ayarlama becerilerinin kazandırıldığı aşamalardır. Kan şekeri düzeyinin ve glisemik yükün kontrol edilmesi gibi avantajları ve kilo artışı, hipoglisemi riskinin artması gibi dezavantajları bulunmaktadır.
Detaylı Bilgi Adresimiz
KAYNAKLAR
Ceren YOLAÇAN İŞERİ. Tıbbi Beslenme Tedavisinde Karbonhidrat Sayımının Yeri. Klinik Tıp Bilimleri Dergisi. Cilt:7 Sayı:3 Sf No: 28-31. Nisan 2019.
ÇOCUKLUK ÇAĞI DİYABETİ EĞİTİMCİ REHBERİ. Sağlık Bakanlığı Yayın No : 1178. (2020).
Vural H. Diyabette Yaşam Tarzı Değişikliği ve Karbonhidrat Sayımının Önemi. Jour Turk Fam Phy 2022; 13 (1): 34-39. Doi: 10.15511/tjtfp.22.00134.
Mine TELEK. Karbonhidrat Sayımını Hastaya Nasıl Öğretebilirim?. Klinik Tıp Bilimleri Dergisi. Cilt: 5 Sayı: 4 Nisan 2017.
Demet ÖZELGÜN. Diabetes Mellitus’ta Tıbbi Beslenme Tedavisi İlkeleri. Klinik Tıp Bilimleri Dergisi. Cilt: 5 Sayı: 4 Nisan 2017.